Fizykoterapia zdecydowanie jest istotną częścią całego procesu rehabilitacji, jednak nie wolno jej traktować jako jedyną i najważniejszą metodę, pomijając inne elementy. Zabiegi z wykorzystaniem bodźców fizycznych stanowią świetne uzupełnienie rehabilitacji ruchowej, dzięki temu, że uśmierzają ból stawów związany z obrzękiem, zapaleniem, czy urazem fizycznym. Potrafią zniwelować ból danej części ciała (łokcia, kolana), ale nie wystarczą do przywrócenia pełnej sprawności uszkodzonego stawu. Za to odpowiada właśnie rehabilitacja ruchowa.
Laseroterapia
Zabiegi i naświetlanie laserem stosuje się najczęściej w rehabilitacji po urazach mechanicznych, czyli wszelkiego rodzaju złamaniach, skręceniach i uszkodzeniach tkanki łącznej, a także torebek stawowych. Nie wyklucza to jednak stosowania jej przy zmianach zwyrodnieniowych i bólach reumatycznych, ponieważ niskoenergetyczne lasery wykazują działanie przeciwzapalnie. Laser pobudza również produkcję endorfin, co przekłada się na niwelowanie bólu. Działa także regeneracyjnie, co przekłada się na efektywne i szybkie odbudowywanie się tkanki kostnej.
Laseroterapia może zostać przeprowadzona u wszystkich osób, niezależnie od ich wieku (z wyłączeniem niemowląt i osób w podeszłym wieku). Zabiegi nie prowadzą do powstawania niepożądanych, niebezpiecznych skutków ubocznych dzięki temu, że przy tego rodzaju zabiegach nie ma kontaktu narzędzia z tkanką.
Cena laseroterapii jest oczywiście uzależniona od rodzaju i przeznaczenia zabiegu, a także miejsca na ciele. Najprostsze sesje zaczynają się od 500-600 zł, a potrafią osiągać pułap nawet kilku tysięcy złotych. Oczywiście, nieraz konieczne jest wykonanie więcej niż jednego zabiegu, wtedy zazwyczaj kupno całego pakietu jest tańsze niż wykupywanie pojedynczych zabiegów.
Fototerapia
Zabiegi przy wykorzystaniu światła mają bardzo szeroki wachlarz zastosowań. Oprócz leczenia osteoporozy i zwyrodnienia kości oraz stawów, sprawdzają się w przypadkach problemów z ciśnieniem, chorobie wieńcowej, chorobach oczu i cukrzycy. Fototerapia posiada także właściwości rozgrzewające i przeciwbólowymi (dzięki czemu skutecznie pozwala zwalczyć ból stawów i mięśni, a także bólu pourazowy), przyspiesza odbudowę tkanek i obniża napięcie mięśniowe.
Zabiegi fototerapii można wykonać u niektórych lekarzy, fizjoterapeutów, kosmetyczek, oraz w gabinetach medycyny naturalnej. Dodatkowo fototerapia jest możliwa do stosowania „na własną rękę” – na rynku dostępnych jest wiele lamp, umożliwiających domowe zastosowanie i wykorzystywanie zabiegów fototerapeutycznych. Wymaga to jednak określonej, specjalistycznej wiedzy i taki rodzaj terapii jest polecany tylko dla wąskiego grona osób.
Ultrasonoterapia
Zabiegi ultradźwiękiem polegają na wykorzystaniu drgań mechanicznych o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ludzkiego ucha. Charakteryzują się mocnymi właściwościami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi, zmniejszają napięcie mięśni, stymulują rozciągliwość i elastyczność włókien kolagenowych, a nawet wpływają na przyspieszenie procesu gojenie się ran. Ultrasonoterapia pozwala leczyć wiele dolegliwości i chorób. Warto z niej skorzystać zwłaszcza w przypadkach takich schorzeń jak choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, choroby zwyrodnieniowe stawów, stany pourazowe, czy choroby o podłożu reumatycznym.
W terapii ultradźwiękami trzeba zwrócić szczególną uwagę na wytyczne wskazujące na ilość dopuszczalnych dawek. W przypadku dawek słabych normy wahają się w przedziale 0,05-0,5 W/cm2. Norma dawek średnich to przedział 0,5-1,5 W/cm2, natomiast silne dawki to poziom od 1,5 do 2,0 W/cm2. Podobne wytyczne mają zastosowanie również jeśli chodzi o czas zabiegu – krótki wynosi 1-3 minuty, średni 4-9 minut, a długi 10 i więcej minut. Pod żadnym pozorem nie można przekraczać tych barier.
Użycie ultradźwięków, może wiązać się również ze skutkami obocznymi, które wynikają z nieprawidłowego użycia, lub z wykonywania zabiegów pomimo przeciwskazań. Do głównych skutków ubocznych można zaliczyć uszkodzenie oczu i wzroku, wrzody, problemy z krążeniem, bóle brzucha i biegunka.
Magnetoterapia
Wykorzystuje pole magnetyczne w celu leczenia różnego rodzaju chorób stawów, kości, osteoporozy, chorób skóry, czy nadciśnienia. Magnetoterapia redukuje również ból i posiada właściwości przeciwzapalne. Pole magnetyczne oddziałujące na organizm człowieka przyspiesza rozwój tkanki łącznej, oraz wytwarzanie blizny kostnej. Osoby, dla których zaleca się magnetoterapię to pacjenci cierpiący między innymi na chorobę zwyrodnieniową stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie stawów i tkanek okołostawowych, stany pourazowe, posiadający trudno gojące się rany, czy zmagający się z osteoporozą.
Sam zabieg nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania. Trzeba jedynie pamiętać o wyciągnięciu wszelakich metalowych przedmiotów (takich jak np. biżuterię, czy pasek), należy ściągnąć ewentualne protezy (zębową) i odłożyć telefon. Magnetoterapia jest wykonywana przez ubranie pacjenta, a możliwe jest również przeprowadzenie zabiegu pomimo opatrunku gipsowego. Wskazaną część ciała kładzie się w specjalnej cewce, a pacjent powinien znajdować się w pozycji leżącej, lub siedzieć. Całość zazwyczaj składa się z 10 zabiegów mogących trwać od kilkunastu do nawet 30 minut.
Elektroterapia
Prądy lecznicze posiadają wiele rożnych napięć i częstotliwości, stosowanych zarówno dla efektu przeciwbólowego, jak i dla pobudzenia ruchowego. Podczas zabiegu na poszczególne miejsca na ciele zakładane są elektrody, przez które przepuszczany jest prąd o odpowiedniej częstotliwości, stały, albo zmienny. Prąd posiada właściwości przeciwbólowe, pozwala zmniejszyć napięcie mięśniowe, pozytywnie wpływa na ukrwienie organizmu, przyspiesza procesy regeneracji tkanek oraz przyspiesza proces wchłaniania obrzęków. Zabiegi poleca się przy schorzeniach reumatycznych, ortopedycznych, oraz również przy problemach skórnych.
Przeciwwskazaniami do stosowania terapii prądem elektrycznym są między innymi: posiadanie rozrusznika sercowego, endoprotezy, implantów, choroba nowotworowa, zakrzepy i zatory w żyłach, zaburzenia rytmu serca, ciąża (w przypadku zabiegów koncentrujących się wokół brzucha i dolnej części pleców), wysoka gorączka, ostre stany zapalne skóry lub tkanek miękkich, zwłaszcza jeśli występują w miejscach, gdzie byłyby nakładane elektrody.
Termoterapia
Termoterapia wykorzystuje energię cieplną, co pozwala na leczenie ciepłem, lub zimnem. Krioterapia (leczenie zimnem) może być wykonywana miejscowo, lub ogólnie w komorze, natomiast ciepłolecznictwo wykorzystuje głównie wodę w temperaturze powyżej 36 stopni Celsjusza. Leczenie ciepłem jest zalecane w przypadku przewlekłych stany zapalnych stawów, niedowładu kończyn, przykurczu mięśni, przy chorobach reumatycznych i nerwobólach kostnych. Z kolei leczenie zimnem pomaga uporać się z zapaleniem tkanek, stanami po urazach i przeciążeniach stawów, obrzękami, stanami bólowymi.
Termoterapia nie zawsze jednak jest wskazana i należy dowiedzieć się, kiedy jej unikać. Przeciwwskazaniami dla zabiegów z wykorzystaniem ciepła są m.in. problemy z krążeniem, choroba wrzodowa żołądka, nadciśnienie krwi, nadczynność tarczycy, stany zapalne otrzewnej, hemofilię, świeże urazy i rany, żylaki, choroby psychiczne, ciąża, schorzenia zakaźne, gorączka i nowotwory.
Leczenia zimnem z kolei nie wolno stosować, gdy pacjent wykazuje nadwrażliwość na niskie temperatury, w takich przypadkach jak zespół Sudecka, zespół Reynauda, zmiany skórne, osłabienie, czy odmrożenie.
Źródła i bibliografia
Jensen G., Gwyer J., Hack L., Shepard K., Expertise in Physical Therapy Practice, Elsevier Inc. (2007).
Kasprzak W., Fizjoterapia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2011).
Kasprzak W., Mańkowska A., Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA, Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2019).
